12 oktober 1941 - Wons
12 oktober 1941 - Middleton Saint George
Op veel Engelse vliegvelden is het in de avond van 12 oktober 1941 een drukte van belang. Ruim driehonderd bommenwerpers hebben deze zondag opdracht gekregen om doelen in Duitsland aan te vallen.
Een van de vliegtuigen is de Halifax L9561 van No. 76 Squadron. Het toestel stijgt om 19.34 uur op vanaf het vliegveld Middleton Saint George, gelegen in de County Durham, vlakbij Darlington. In zware bewolking zet de Canadese piloot Elmer Muttart over de Noordzee koers naar het oosten.
12 oktober 1941 - Wons
De vlucht verloopt tot de Nederlandse kust zonder problemen, maar in de omgeving van Harlingen wordt het vliegtuig plotseling onderschept door een Duitse nachtjager. Door de beschieting ontstaat een felle brand in de benzinetanks van de linkervleugel, waardoor een van de motoren uitvalt. De kogels die de Halifax in lichterlaaie zetten zijn afkomstig uit het boordgeschut van een Messerschmitt Bf 110 van het Nachtjagdgeschwader 1, die even eerder vanaf de Fliegerhorst Leeuwarden is opgestegen. De bemanning van de nachtjager bestaat uit de piloot Leopold Fellerer en boordschutterradiotelegrafist Georg Lotze.
Muttart ziet al snel in dat het vliegtuig niet meer te redden is. Hij geeft zijn bemanning de opdracht om uit de bommenwerper te springen en probeert ondertussen het gehavende toestel recht te houden. Omdat de Halifax al veel hoogte heeft verloren, is er voor hem geen tijd meer om zelf het vege lijf te redden. Voor een noodlanding is het al te laat.
Een ooggetuige ziet dat het vliegtuig “brandend, glijdend en zigzaggend door het wolkendek naar beneden komt en parallel aan de Noorderlaan op het dorp Wons af gaat. Voor het dorp vallen nog twee bommen in het Sparlân. De machine verliest een stuk van de vleugel op de Noorderlaan, vliegt over de boerderij van Abbema, langs de boerderij van Johannes Politiek en stort ongeveer 100 meter verderop brandend neer.” De Halifax crasht om 22.17 uur vlakbij deze plek.
16 oktober 1941 - Harlingen
De ochtend na de crash wordt het levenloze lichaam van Sergeant Muttart tussen de wrakdelen van de Halifax gevonden. Norman Trayler, die de hele vlucht naast Elmer in de cockpit zit, is vol lof over zijn Canadese piloot: “Hij was een dappere gezagvoerder en hij gaf zijn leven om het onze te redden.”
Omdat Muttart zijn RCAF identiteitskaart bij zich heeft, is het voorde Duitse arts van de Fliegerhorst Leeuwarden niet moeilijk om zijn lichaam te identificeren. Op 16 oktober wordt Elmer met militaire eer begraven op dealgemene begraafplaats van Harlingen.
13 oktober 1941 - voorjaar 1945 - Duitsland
De andere zeven bemanningsleden slagen er in om tijdig het vliegtuig te verlaten. Kort nadat ze aan hun parachutes zijn geland worden ze krijgsgevangen genomen en overgebracht naar kampen in Duitsland. De eerste jaren zijn de leefomstandigheden daar nog redelijk, maar vanaf de zomer van1944 verslechtert de situatie snel.
De meeste kampen raken overvol en er is de laatste maanden van de oorlog nauwelijks nog iets te eten. Na drieënhalf jaargevangenschap worden de bemanningsleden van de Halifax L9561 in het voorjaar van 1945 door de geallieerde legers bevrijd.
12 oktober 2019 - Wons
Op 12 oktober 2019, 78 jaar na de crash, wordt dit informatiepaneel onthuld in aanwezigheid van tientallen genodigden. Onder hen zijn nabestaanden van de bemanningsleden, die voor de gelegenheid uit Canada en Engeland naar Wons zijn gekomen.
